Menfaatlerini koruma gücüne sahip olmayan, anne ve babasının velayeti altında olmayan küçüklerin korunması için mahkeme kararı ile gerçek kişilere çocuğun bakım ve temsil yetkisinin verilmesine vesayet altına almak denir.
- Vesayet altına alınma talebi, vesayet altına alınacak olan kişinin yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesine yapılır. Vasi tayinini Sulh Hukuk Mahkemesi hâkimi yaparsa da vasiyi denetim makamı Asliye Hukuk Mahkemesidir.
- Ana ve babanın her ikisinden de velayetin kaldırılmış olması halinde ya da velayet kendisinde olan ana yada babanın içinde bulunduğu durum vesayeti gerektiriyorsa çocuk vesayet altına alınır.
- Ana ve babanın velayeti altında olmadığı için vesayet altına alınan çocuklar, aile vesayeti altına alınamaz. Onlar için kamu vesayeti altına alınma hali zorunludur.
- Kısıtlılar hakkında ise aile vesayeti söz konusu olur.
- Çocuklara ilişkin kamu vesayeti altına alınmada resmi vasi Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumudur.
- Velayet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır.
- Boşanma davası sonucunda ana babadan birine müşterek çocukların velayetinin verildiği halde, velayet kendisine verilen anne ya da baba ölürse, gaipliğine hükmedilirse müşterek çocukların velayeti boşlukta kalacağı için hâkim bu çocuklara vasi atanmasına karar verir.
- Herhangi bir boşanma hali olmamasına rağmen ana ve babanın her ikisi de gaip ise ve haklarında gaiplik kararı verilmişse bu durumda da müşterek çocukların velayeti boşlukta kalacağı için hakim çocuklar için vasi atanması kararı verir.
- Ana babanın her ikisinin de ölmesi halinde velayete ilişkin aynı boşluk ve vasi atanması kararı ortaya çıkar.
- Boşanma davası sonucunda ana babanın her ikisi de müşterek çocukların velayetini istemezse ya da içinde bulundukları kötü yaşam tarzı, ahlaki bozulma ve benzeri sebeplerle her ikisine de velayetin verilmesi hâkim tarafından uygun görülmez ise yahut boşanma sonucu velayet kendisine verilen ana ya da babanın yeniden evlenmesi durumunda çocuğun yüksek yararı gereği kendisine velayet verilen eşten velayet kaldırılırsa; tüm bu hallerde de küçüğe vasi tayin edilir.
- Mahkeme kararı ile evlat edinilen bir küçüğü evlat edinen kişinin ölmesi, birlikte evlat edinmede her iki evlat edinenin ölmesi ya da evlatlık bağının sonradan kaldırılması hallerinde evlat edinilen çocuğun velayeti boşlukta ve çocuk velisiz kalır. Bu durumlarda velayet hakkı kendiliğinden çocuğun öz ana babasına geçmez. Bu haldeki bir küçüğe yine Sulh Hukuk Mahkemesi hakimince bir vasi atanır.
- Boşanma hali dışında evlilik birliğinin yokluk, butlan ve nisbi butlanla sona ermesi halinde çocuğun velayeti ana babadan birine verilmemişse yine küçüğe vasi atanması durumu ortaya çıkar.