UZAKTAN ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ İŞÇİ VE İŞVERENLERİ NELER BEKLİYOR
Türk iş hukuku mevzuatında uzaktan çalışma ile ilgili düzenleme ilk kez 2016 yılında 4857 sayılı Yasanın 14. maddesinde yapılan değişiklikler ile hayatımıza girmiştir. İş kanunu, 14. maddenin 4. fıkrasında “Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.” şeklinde tanımlanmıştır. Madde metninde usul ve esasların yönetmelikle belirleneceği ifade edilmişse de yürürlüğünden itibaren uzun bir süre sonra 10.03.2021 tarihinde yayımlanmıştır.
Pandemi sebebiyle uzaktan çalışmaların arttığı bir çok büyük firmanın bundan sonrada yerinde çalışma yerine uzaktan çalışmayı tercih edeceğini açıkladığı bugünlerde ilgili yönetmelik gerek işverenler gerek ise işçiler açısından büyük önem arz etmektedir.
UZAKTAN ÇALIŞMAYA YÖNELİK İŞ SÖZLEŞMESİ NASIL KURULUR?
Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmeleri yazılı şekilde yapılır. Sözleşmede; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alır.
İlgili hükümler aynı şekilde kanunda da öngörülmüş olup yazılılığın bir şekil şartı olduğu ve bu şarta uyulmadan yapılan sözleşmelerin geçersiz olacağını göz önünde bulundurmak önemlidir.
HALİHAZIRDAKİ İŞ SÖZLEŞMESİ UZAKTAN ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİNE DÖNÜŞEBİLİR Mİ?
İş ilişkisi doğrudan uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabilir veya hâlihazırda işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilir. İşçinin, uzaktan çalışma yapma talebinde bulunabilmesi izlenmesi gerekli yollar şöyledir;
1)Talep yazılı olarak yapılır.
2)Talep işyerinde belirlenen usul doğrultusunda işverence değerlendirilir.
3) Talep değerlendirilirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılır.
Talebe ilişkin değerlendirme sonucunun otuz gün içinde işçiye talebin yapıldığı usulle bildirilmesi esastır. Talebin kabul edilmesi halinde yönetmeliğin 5 inci maddede belirtilen hususlara uygun şekilde sözleşme yapılır. Uzaktan çalışmaya geçen işçi, yukarıda belirttiğimiz usulle tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilir. İşveren, söz konusu talebi öncelikli olarak değerlendirir.
Ancak önemle belirtmek gerekir ki uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmaz. Bu durumda özellikle pandemi sebebiyle tamamen uzaktan çalışmaya geçilmesi halinde işçilerin talep ve onaylarına gerek bulunmamaktadır.
HANGİ İŞLERDE UZAKTAN ÇALIŞMA YAPILAMAZ?
Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamaz. İlgili hükmün öngörülüş amacı bu işlerin uzaktan çalışma kapsamında evden yürütülmesi varsayımında kamu sağlığı ve güvenliğinin tehlikeye düşecek olmasıdır. Bu durumlar için hali hazırda sıkı güvenlik önlemleri uygulanmaktadır.
Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşunca belirlenir.
Yukarıda yazan istisnalar yönetmelikte öngörülmüş olup bunlar dışındaki her türlü iş ile ilgili olarak uzaktan çalışma yapılabilir. Hali hazırda kamu kurumlarında dahi uzaktan çalışmanın uygulandığını belirtmekte fayda vardır.
ÇALIŞMA SÜRESİNDE DEĞİŞİKLİK OLACAK MIDIR?
Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilir. Mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilir. Fazla çalışma işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılır. Bu noktada genel İş kanunu hükümlerinde çok da ayrışan bir durum bulunmamaktadır.
UZAKTAN ÇALIŞMA İÇİN UYGUN MEKAN VE EKİPMAN BULAMAYAN İŞÇİLERİN DURUMU NE OLACAKTIR?
Yönetmeliğe göre gerekmesi halinde ve tarafların anlaşması durumunda uzaktan çalışmanın yapılacağı yerdeki düzenlemeler ve maliyetleri taraflarca anlaşma koşullarına göre belirlenmektedir. Aksine bir anlaşma yok ise maliyetlere işveren katlanır.
İş araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde buna ilişkin yazılı bir tutanak tutulması ve imzalanması şarttır. Bu evrak işçinin özlük dosyasında saklanır. Eğer sözleşmeye verilen malzemeler yazılmışsa ek bir tutanağa gerek yoktur. Tutanak ile teslim alınan eşyanın iş bittiğinde geri tutanak ile teslim edilmesi uyuşmazlık çıkmasını önleyecektir.
İŞVERENİN İŞ GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ NELERDİR?
İşveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyen veya eksik getiren işveren bir iş kazası meydana geldiğinde yerine getirmediği yükümlülükler oranında kusur değerlendirmesi yapılacaktır. Çalışana gerekli bilgilendirmeyi yapmayan, gerekli eğitimi vermeyen, sağlık gözetimini sağlamayan ve çalışana sağlamış olduğu ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirini almayan işverenin hukuki sorumluluğuna gidilebilecektir.
VERİLERİN KORUNMASINDA TARAFLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELERDİR?
İşletme verilerinin korunmasına uzaktan çalışmada ayrıca dikkat edilmelidir. Zira çalışan internete farklı yerlerden bağlanabilir veya bir kafede/internet kafede çalışırken işletme verilerinin çalınmasına yol açabilir. İşveren; uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirir ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alır. İşveren, korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirler. Verilerin korunması amacıyla işveren tarafından belirlenen işletme kurallarına uzaktan çalışanın uyması zorunludur.
UZAKTAN ÇALIŞMA KONUSUNDA NEDEN HUKUKİ DANIŞMANLIK ALMAK GEREKİYOR?
Pandemiyle birlikte hayatımıza daha çok girmiş olan ve ilerleyen süreçte devam edeceği öngörülen uzaktan çalışma ilişkin sözleşmeler ve uygulamalar için hukuki destek önem arz etmektedir. İzlenecek tüm adımlar, gerekli prosedürler, evrakların tam ve doğru hazırlanması işlemlerinin kolayca gerçekleştirilebilmesi için gerek işlem sürecinde gerek sonrasında uyuşmazlık çıkması halinde profesyonel hukuki destek alınması menfaatlerin ve hakların temini için zaruridir. 12.04.2021
SAYGILARIMIZLA,
BAYKURT HUKUK BÜROSU